بسیاری از امکاناتی که امروزه از آنها بهره می‌بریم، در گذشته تنها به عنوان ایده‌های ساده شروع شدند و سپس در دنیای واقعی شکل گرفتند. اختراعات مهمی مانند لامپ، اتومبیل، تلفن و غیره در ابتدا تنها افکاری بودند که با زمان به ایده‌های مهمی تبدیل شدند و سرانجام به عنوان بزرگترین اختراعات تاریخ شناخته شدند.
یکی از مثال‌های جالب از این تحول، مرتبط با قراردادهای مالی است. در قراردادهای مالی سنتی، وجود یک طرف سوم برای ایجاد ارتباط بین فروشنده و خریدار ضروری بوده و کارمزد‌های قابل توجهی به عنوان پاداش برای این واسطه دریافت می‌شده است. اما اکنون یک نوع جدید از قرارداد به نام “قرارداد هوشمند” (Smart Contract) وجود دارد که از روش‌های سنتی جلوه‌گری کرده و به عنوان جایگزینی کارآمدتر و سریع‌تر مورد توجه قرار گرفته است. در ادامه، با ما همراه شوید تا به صورت دقیقتر به تعریف و ویژگی‌های قرارداد هوشمند (Smart Contract) بپردازیم.
فهرست محتوا
قرارداد هوشمند چیست؟
قراردادهای هوشمند به سادگی برنامه‌هایی هستند که در یک شبکه بلاکچین مشخص (مانند اتریوم) نوشته و ذخیره می‌شوند. این برنامه‌ها، در صورت برآورده شدن شرایط و مقررات از پیش تعیین شده، به صورت خودکار اجرا می‌شوند. قراردادهای هوشمند به منظور اجرای خودکار توافق‌نامه‌ها بین طرفین قرارداد به کار می‌روند. این امکان را فراهم می‌کنند که طرفین قرارداد و تمامی رخدادهایی که در شبکه بلاکچین و تحت اجرای قرارداد هوشمند رخ می‌دهد، بدون نیاز به واسطه و بدون هدر رفتن زمان، به صورت فوری مشاهده کنند. علاوه بر این، قراردادهای هوشمند توانایی انجام دستورات به صورت خودکار و آغاز اقدامات بعدی را در صورت برآورده شدن شرایط مشخص را دارا می‌باشند.
در روش‌های معامله‌گری سنتی، به بنگاه‌های املاک مراجعه کرده و وقت و انرژی زیادی را صرف پیدا کردن خریدار و برگزاری مذاکرات با او می‌کنید، حتی اگر خودتان خریدار ملک باشید، باز هم باید همین مراحل را برای یافتن ملک مورد نظر خود طی کنید. در این روند، بعد از اتمام معامله، مبلغ قابل توجهی به عنوان کمیسیون به مشاوران املاک پرداخت می‌شود. این روش‌های سنتی ممکن است به کلاهبرداری و عدم اعتماد بین طرفین معامله منجر شود.
اما با قراردادهای هوشمند، این مشکلات نخواهید داشت. شما نیازی به مشاوران املاک ندارید. با ثبت مستندات معامله در یک سیستم آنلاین مبتنی بر بلاکچین و قراردادهای هوشمند، مشتری یا خریدار دلخواه خود را فوراً پیدا کرده و معامله را به سرعت و بدون نیاز به واسطه انجام می‌دهید. این قراردادها تنها در صورتی اجرا می‌شوند که حق مالکیت به خریدار منتقل شود و همه جزئیات پرداختی و دریافتی به‌صورت دقیق و بدون امکان دستکاری ثبت شود. این سیستم، قراردادهای هوشمند را به کار می‌گیرد و دنیای معاملات را تغییر می‌دهد.
نحوه کار smart contract
بعد از آشنایی با تعریف قرارداد هوشمند، حالا باید به روش کارکرد این سیستم مراجعه کنیم. ارزشمند است بدانیم که ایده قراردادهای هوشمند از سال 1994 توسط نیک زابو، یک متخصص رایانه مطرح شد. اما در آن زمان، زیرساخت لازم برای اجرای این ایده در دسترس نبود. سرانجام با ظهور فناوری بلاکچین، شرایط لازم برای اجرای قراردادهای هوشمند فراهم شد. بلاکچین به دلیل الگوریتم خاصی که دارد، توانایی انتشار تمام تراکنش‌ها به صورت عمومی در شبکه خود را داراست. به این ترتیب، همه اعضای شبکه می‌توانند تراکنش‌ها را تایید و نظارت کنند تا از تقلب و دستکاری در آنها جلوگیری شود.
قراردادهای هوشمند به وسیله‌ی استفاده از عبارات ساده مانند “اگر، وقتی، آنگاه” که به شکل کدی در بلاکچین نوشته می‌شوند، عمل می‌کنند. به عنوان مثال، اگر فردی خانه را به کسی تحویل دهد، مبلغ 100 اتریوم به حساب کسی دیگر واریز می‌شود. در این فرآیند، یک شبکه از رایانه‌ها زمانی که شرایط مشخص شده اجرا شده و تأیید شود، اقدامات را انجام می‌دهند. این اقدامات می‌توانند شامل آزاد کردن وجوه، ثبت اطلاعات وسیله نقلیه، ارسال اعلان یا صدور بلیط و غیره باشد. پس از انجام تراکنش، بلاکچین به روز می‌شود، به این معنا که تراکنش غیرقابل تغییر می‌شود و طرفین مجاز به مشاهده نتایج می‌شوند.
در قراردادهای هوشمند، راه‌حل‌های متعددی برای حل اختلافات و جلب رضایت طرفین وجود دارد. طرفین باید تمام موارد استثنایی را مورد بررسی قرار دهند و یک چارچوب برای حل و فصل اختلافات تعریف کنند. برای ثبت یک قرارداد هوشمند، بلاک‌چین‌های مختلفی وجود دارند که از روش‌های مختلفی برای رمزنگاری و ثبت اطلاعات استفاده می‌کنند. از میان این بلاک‌چین‌ها، بلاکچین اتریوم به نسبت دیگران محبوب‌تر است.
مزایا و معایب قرارداد هوشمند
با توجه به تعریف قرارداد هوشمند، می‌توانیم مزایا و معایب این سیستم را بررسی کنیم. در ادامه، مزایا و معایب این تکنولوژی را جداگانه بررسی می‌کنیم:
مزایا:
- سرعت بالا: تمام فعالیت‌ها در بستر بلاکچین از دستورالعمل‌های معاملاتی پیروی می‌کنند و این باعث سرعت بسیار بالایی در انجام تراکنش‌ها می‌شود.
- صرفه‌جویی در زمان و هزینه: حذف واسطه‌های معاملاتی مانند نمایندگان املاک و دفاترخانه‌ها به توجه به حذف کاغذکاری و اتوماسیون معاملات، زمان و هزینه را صرفه‌جویی می‌کند.
- امنیت بالا: اطلاعات در قرارداد هوشمند بلاکچین به صورت رمزنگاری شده بین اعضای شبکه توزیع می‌شوند. این امر اطمینان ایجاد می‌کند که اطلاعات نه از بین می‌روند و نه دستکاری می‌شوند.
- استقلال: قراردادهای هوشمند بدون وابستگی به واسطه یا اشخاص ثالث عمل می‌کنند و از سیستم یا افراد دیگری وابسته نیستند.
معایب:
- اشتباهات کد نویسی: اگر اشتباهی کد نویسی در قرارداد هوشمند وارد شود، اطلاعات ممکن است به صورت نادرست وارد شوند و این امر یکی از مشکلات اصلی قراردادهای هوشمند است.
- ترس از دخالت دولت‌ها: تاکنون، دولت‌ها قوانین مشخصی برای معاملات اینترنتی از جمله قراردادهای هوشمند تعیین نکرده‌اند. اما اگر در آینده تصمیم به تنظیم قوانین بگیرند، این ممکن است به معاملات با قراردادهای هوشمند آسیب برساند.
- هزینه‌های اجرا: استفاده از قراردادهای هوشمند بدون دانش برنامه‌نویسی و تسلط بر قوانین بلاکچین نیازمند پرداخت هزینه‌های برنامه‌نویسی و اجرای آن است. این هزینه ممکن است برای برخی افراد یا سازمان‌ها یک مشکل باشد.
کاربرد قرارداد های هوشمند
اکنون، قراردادهای هوشمند در زمینه‌های گوناگونی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این فناوری در حوزه‌های متعددی از جمله بیمه، معاملات تجاری، خرید و فروش ارز دیجیتال، انتخابات و رأی‌گیری، صنعت خودروهای خود‌ران، علوم پزشکی و درمانی، حقوق مالکیت معنوی (کپی‌رایت)، مالی غیرمتمرکز (DeFi) و حتی در روابط بین‌المللی دولت‌ها به کار می‌رود. این تکنولوژی چندگانه و گسترده‌ای است که ممکن است در بسیاری از زمینه‌ها به عنوان یک راهکار مؤثر مورد استفاده قرار گیرد و تا کنون از آن مطلع نشده باشید.
اینجا نمونه‌هایی از کاربردهای قراردادهای هوشمند را برای شما ذکر می‌کنیم:
- حفاظت از اثربخشی داروها:
شرکت‌های Sonoco و IBM تاکتیک‌هایی ابداع کرده‌اند تا با افزایش شفافیت در زنجیره تامین، مشکلات مرتبط با حمل و نقل داروهای نجات‌دهنده را کاهش دهند. از طریق استفاده از پلتفرم Pharma Portal، که توسط IBM Blockchain Transparent Supply پشتیبانی می‌شود، داروهای کنترل‌شده با دما از طریق زنجیره تامین ردیابی می‌شوند. این اقدام اطلاعات قابل اعتماد، معتبر و دقیق را برای اطراف مختلف فراهم می‌کند. - افزایش اعتماد در روابط خرده‌فروش و تامین‌کننده:
شرکت Home Depot از قراردادهای هوشمند برای حل سریع اختلافات با فروشندگان استفاده می‌کند. این راهبرد با ارتقاء ارتباطات سریع و افزایش نظارت در زنجیره تامین، ارتقاء روابط قوی‌تری با تامین‌کنندگان ایجاد می‌کند و در نتیجه به شرکت امکان می‌دهد بیشتر به امور مهم و نوآوری تمرکز کند. - تجارت بین‌المللی سریع‌تر و کارآمدتر:
با پیوستن به پلتفرم we.trade، کسب‌وکارها یک اکوسیستم معتمد برای تجارت جهانی ایجاد می‌کنند. we.trade به عنوان یک پلتفرم مبتنی بر بلاکچین از قوانین استاندارد و گزینه‌های معاملاتی ساده برای کاهش ریسک و در عین حال تسهیل معاملات و گسترش فرصت‌های تجاری برای شرکت‌ها و بانک‌های شرکت‌کننده استفاده می‌کند.
انواع smart contract
به صورت کلی، می توان از قرارداد هوشمند اتریوم، قرارداد هوشمند بایننس اسمارت چین، قرارداد هوشمند آولانچ، قرارداد هوشمند ترون، قرارداد هوشمند کادانو و…. استفاده کرد. انتخاب و شیوه اجرای قرارداد هوشمند در هر شبکه از رمزارز های عنوان شده، متفاوت است و به شیوه برنامه نویسی آن بستگی دارد.
برای اجرای قرارداد هوشمند، به چه چیزهایی نیاز داریم؟
هرکس که بداند قرارداد هوشمند چیست و چه قابلیت‌هایی دارد، حتماً برای استفاده از آن کنجکاو خواهد شد. اما برای اجرا و ساخت قرارداد هوشمند، به موارد زیر نیاز است:
امضا کنندگان
هر یک از طرفین قرارداد از طریق امضای دیجیتال اعلام می کنند که قرارداد مورد تایید آن‌هاست.
موضوع قرارداد
در مرحله بعدی باید موضوع قرارداد هوشمند مشخص شود.
شرایط قرارداد
شرایط قرارداد باید به صورت کامل برای شبکه بلاک چین تعریف شود و طرفین در قرارداد، آن شرایط را بپذیرند.
اوراکل (Oracle)
اوراکل (Oracle) به سرویسی گفته می شود که اطتلاعات را از دنیای بیرون به دنیای بلاک چین وارد می کند. برای عقد قرارداد هوشمند به چنین سرویسی هم نیاز دارید.
پلتفرم انحصاری
برای ثبت قرارداد هوشمند، نیاز دارید که از یک پلتفرم برای اجرای آن استفاده کنید؛ در حال حاضر، اتریوم، محبوب ترین پلتفرم برای قرارداد های هوشمند به حساب می آید.
سخن نهایی
در این مقاله، ما با مفهوم قرارداد هوشمند و مزایا و معایب آن آشنا شدیم. همچنین بررسی کردیم که برای اجرای قرارداد هوشمند چه نیازهایی وجود دارد. در حال حاضر، این نوع قراردادها در حوزه تجارت، خدمات مالی، بیمه، و غیره در سطح جهانی به کار گرفته می‌شوند. اما پیش‌بینی می‌شود که با پیشرفت فناوری بلاکچین، دامنه استفاده از قراردادهای هوشمند همچنان گسترش یابد. این امر می‌تواند آینده روشنی برای قراردادهای هوشمند و شرکت‌های ارائه دهنده آن فراهم کند و این شرکت‌ها ممکن است به عنوان گزینه‌های جذابی برای سرمایه‌گذاری در نظر گرفته شوند.
